Хубилай хааны албанаа зүтгэж явсан итали эр, баримтат уран зохиолын нэгэн хосгүй өвийг туурвигч Марко Поло түвд банхарын тухай мэдээг анх Европд цацаж, илжгэн чинээ биетэй тэдгээр ноход уулын зэрлэг сарлагийг ч барьдаг тухай өгүүлсэн юм. Монгол хэлнээ 1987 онд “Орчлонгийн элдэв сонин” нэрээр орчуулагдан гарсан уг номын 116-р бүлэгт харин том биетэй, догшин зэрлэг сарлагийг дийлдэг тухайг нь орхигдуулсан байна лээ (Англиар: “Tibetans have mastiffs as big as donkeys, very good at pulling down game, including wild cattle, which are plentiful there and of great size and ferocity” гэж бий). Түвд малчдын ярихаар бол, Хималайд өнөө хэр зэрлэг сарлаг элбэг, дан ганц хар зүстэй тэдгээр амьтад гэрийн сарлаг дотор орчихсон явахдаа өндрөөшөө ч, уртаашаа ч тохой илүү ялгардаг гэнэ. Лхас дахь Түвдийн мүзейд буй чихмэлээр нь багцаалахад, алдалсан гар шиг сүрлэг эвэртэй, нохойд бариулмааргүй л амьтан харагдав.

"Норовбанзад сан"-гаас 2009 оны 12-р сарын эхээр Ардчилсан хувьсгалын 20 жилийн ойд зориулсан нэг арга хэмжээ зохиосон юм. Тэнд миний бие доорх өгүүллийг бэлдэж, илтгэл маягаар тавьсан билээ. Харамсалтай нь, цуглагсадын зарим нь хэрхэн хүлээж авч буйг хараад үнэхээр гутарсан. МУИС-ын профессор Баясах гээч "Үндэсний ухамсар гэдэг бол соц үеийн ойлголт. Өнөөдөр үндэсний ухамсрын тухай ярих нь утгагүй хэрэг" гэж айлдсан бол, "Сэхээтнүүд төрийн эрх мэдлээс шахагдсан бол хохь нь, мэдэв үү?" хэмээн хашгичих хүн ч олдсон юм даг. 

            Франц Кафкагийн романууд­гүй­гээр ч, Самюэл Бэккеттийн жүжгүүдгүйгээр ч ХХ зууны утга зохиол, философи сэтгэлгээ, модернист гоо зүйг төсөөлөхийн аргагүй. Тэдгээрийн дотроос Кафкагийн “Хувирал” хэмээх өгүүллэг, Бэккеттийн “Годог хүлээхүй” жүжиг бол харилцан уялдуулж, жишин ажиглахад үнэхээрийн сонирхол татахуйц бүтээлүүд.

            Эдгээр зохиол хоёулаа тухайн үедээ утга зохиолын хүрээнд цоо шинэ үзэгдэл болж, маш их дуулиан шагшаан тарьж, хоёулаа ХХ зууны сонгодог болон мөнхөрсөн гээд тодорхойлолт талаасаа ч ижил төстэйн зэрэгцээ өгүүлэмжийн хэв маягт нь ч анхаарал татахуйц адил төс цөөнгүй.

            Кафка ч, Бэккет ч баатруудынхаа сэтгэлийн гүн дэх цөхрөл, дотоод сэтгэлзүйн өөрчлөлтүүдийг маш алгуур, шаталсан маягтай үзүүлдэг онцлогтой зохиолчид. Тиймээс эдгээр зохиолыг нийтийн хэрэглээний утга зохиолоос нэлээд өөрөөр авч үздэг. Энэ шалтгааны улмаас Бэккеттийн үндэслэсэн абсурд театрыг “Годог хүлээхүй” жүжгийн нэрээр “Хүлээхүйн театр” ч гэж нэрлэсэн байдаг. Уншигч, үзэгч аль аль нь “Хувирал”-ын гол дүр болох Замза, “Годог хүлээж буй” Владимир, Эстрагон нарын сэтгэл санааны мухардалд автсаар эцсийн дүнд эдгээр зохиолоос энэ ертөнцийн, орчин цагийн иргэншил доторхи хүний амьдралын хоосон мөн чанарыг олж хардаг. Чухам үүн дээр л мөнөөх зохиолууд өөр хоорондоо адилсах хамгийн чухал чанараа олж байгаа юм.

                        Гунихруу талын элгэнд ганц шувуу эргэх нь ч - уйлах шиг.

                       Гадаа жалгын эхэнд чөдөртэй морь үүрсэх нь ч - уйлах шиг…

            Монголын яруу найрагт Дамдинсүрэнгийн Урианхай хэмээх нэгэн ертөнц бий.

            Хэлхгэр дээл өмсчихөөд, сахал үсээ цантуулан алхаж яваа нь Улаанбаатарын өвлийг чимдэг. Хийц эгэл монгол цамцтай, халуунд үүртэсхийн, их үсэн дороосоо нарыг нүд буландан харсхийж нуруугаа үүрэн айсуй нь Улаанбаатарын зуныг ер бусын бодлогошронгуй болгодог. Тийм л содон хүн.

            Юунд ч үл халирах хэнэггүй мэт; тэгсэн мөртлөө хачин нарийн хуниас нугалаастай шүлэг бичиж түүндээ автаад уйлна. Бодь амгалан ч юм шиг; тэгсэн мөртлөө жигтэйхэн улстөржиж “Ганц хүний хөдөлгөөн” хүртэл байгуулсан. Бүхнийг таньж нэвтэрсэн гүн ухаантан мэт; тэгсэн мөртлөө амьдралын хамгийн энгийн зүйлсийг гайхаж хачирхана. Хуучин цагт манай өмнөө барих эдийн засагчдын нэг явсан атлаа, зах зээлийн аашийг өнөө болтол ойлгож ухаарахгүй халаглана. Өвгөн хүн мэт; тэгсэн хэрнээ үс сахлын цаанах нүүр царай нь хачин толимог саруул. Буддын шашны ёс жаягийг төгс мэднэ; тэгсэн мөртлөө Есүсийг бас шүтнэ. Тийм л оньсого мэт ертөнц.

http://entertainment.time.mn/content/616.shtml