Туулай жилийн намар, өвөл бичигдээд уншигчдын гар дээр очиж буй шинэ романы нэр “Шүгдэн”. Энэ бол өнөө цагт Буддын шашны ертөнцөд ихээхэн маргаан тарьж буй нэгэн өвөрмөц шүтээний нэр бөгөөд уг шүтээнийг Шарын шашны тэргүүн XIV Далай лам хориглосон нь олон учир битүүлэг маргаан, оньсогыг дагуулсан аж.
Монголчуудын сайн мэдэх Гүмбум хийдэд нэгэн лам учир битүүлгээр амиа алдаж, хэргийг мөрдөхөд оролцохоор Өвөрмонголоос нохойн албаны монгол цагдаа томилогдон очиж буйгаар зохиолын үйл явдал эхэлнэ. Гэвч Хойд хятад даяар алдартай мөрч нохой нь ажлаа ч гүйцэтгэж амжилгүй мөн л учир битүүлгээр үхдэг. Золгүй явдлын ул мөр бараг л замхарч байх үед өвөрмонгол цагдаа өөрийн эрхгүй мөнөөх хэрэгтэй хутгалдаж, бүр хувиараа мөрдөж эхэлдэг бөгөөд энэ зуураа өвөг дээдсийнхээ шүтэж ирсэн Бурханы шашны талаархи олон зүйлийг ойлгож ухаардаг. Учир битүүлгээр амиа алдсан лам Шүгдэн сахиус тахидаг байсан нь уг романы нэр болсон бөгөөд түвдээр энэ үг "баригч" хэмээсэн утгыг агуулдаг нь давхар ёгт бэлгэдлийн санааг ч агуулжээ.
Зохиол ерөнхийдөө Хятад дахь монголчуудын хувь заяа, лам нарын сахил санваар өнөө цагийн ёс сурталтай хэрхэн зөрчилдөн самуурч буй, шашин ч бас дотроо үзэл бодлын хувьд туйлшралд автан, сүсэгтнүүдийн дунд үл ойлголцол үүсгэж буй, их гүрний бодлогын золиос болсон жижиг үндэстнүүд үлдэхийн тулд цөхрөлтгүй тэмцэвч хэрхэн хүчин мөхөсдөж буй тухай өгүүлнэ. Монгол үндэстний таслагдал хэрчигдлийн сэдэв энэ романы дэвсгэр өгүүлэмж болжээ.
Зохиогч энэхүү романыхаа өмнө “Ажиа гэгээнд зориулав” хэмээсэн байх бөгөөд Хөхнуураас тодорсон энэ монгол гэгээн бол Далай ламаас хойш социализмын хил хязгаарыг гэтлэн (АНУ-д) дүрвэж гарсан шарын шашны хамгийн том мяндагтан билээ.
IWP-д дотносож нөхөрлөсөн сири зохиолч Халед маань сэтгэл шимшрэм захиа ирүүлжээ. Түүний эх оронд өдгөө иргэний дайн дэгдэж, иргэний дайн ч гэж дээ, яг үнэндээ бол үзэл бодлынхоо төлөө тэмцэгсдийг харгисаар залхаан цээрлүүлэх аллага болж байна.
Халед бол арабын эртний халифуудын удамтай, Дамаск хотноо ЮНЕСКО-гийн соёлын өвд бүртгэгдсэн дундад зууны үеийн шилтгээнд суудаг хүн. Баян хүн биш л дээ, удам дамжин өвлөгдөж ирсэн хөрөнгө нь. Маш сайхан сэтгэлтэй, хамаа намаагүй зантай, халамцахаараа Махмуд Дарвишийн шүлгүүдээс уншаад уйлдаг энэ андын маань нэг роман ноднин Францад хэвлэгдээд, тэр үед Солонгост байсан би миний “Цасны роман”-ыг англи руу орчуулалцсан Матттайгаа хамт мессенжэрээр онлайн тэмдэглэж, тэд 56 градусын сири араки ууж, би хямдхан макколи дэлгэцтэйгээ тулгасан сан. Өнгөрсөн намар би түүнд захидал бичиж “Сири яагаад байгаа юм бэ? Чиний болон найз нөхдийн чинь амьдрал зүгээр үү?” гэж асуухад мань фэйсбуук дээрээ миний захиаг хуулж тавиад доор нь “Баярлалаа, Аюур аа. Миний эх оронд одоо шинэ үе ирж байна. Манай ард түмэн шинэ сонголтоо хийх гэж байна. Яг л Египет шиг” хэмээн их л өөдрөг хариулт бичиж байсан юм. Гэвч өнөөдөр байдал хамгийн муу тал руугаа эргэжээ.
Зохиолч хүнд зохиолчдоос нь илүү ойр дотно нөхөд байдаггүй. Халед маань зохиолчдод хандахаас өөр яах ч билээ? Намайг тэр орос зохиолчидтой ойр дотно гэж боддог тул, захидлыг нь хувилаад оросууд руу явуулж өгөөч гэсэн байна. Одоо би энэ хавсралтыг хэдэн буриад анд руугаа, бас Виктор Пелевин, Людмила Улицкая хоёр руу явуулах гэж байна. Тус болох эсэхийг мэдэхгүй. Хөөрхий, колоничлогдож гүйцсэн миний муу хэдэн буриад найзад Оросын үзэл санаанд нөлөөлөх чадал ч гэж юу байх вэ. Пелевин эрхбиш Оросын №1 зохиолчид тооцогдож яваа хүн ядахнаа сонинд нэг юм бичих байгаа?
http://arablit.wordpress.com/2012/02/08/open-letter-from-syrian-author-khaled-khalifa/
Амьдралаас бидний олж авдаг, дурдатгалынхаа сан хөмрөгөөр дамжуулан хурааж хуримтлуулдаг зүйл бол ердөө л үзэл санаа. Учрал тохиол бүрээсээ хүн ухаан сууж, эцэс төгсгөлгүй энэ үйл явцаа бид амьдрал хэмээн нэрлэдэг. Эцсийн эцэст амьсгалах агаар, идэх хоол бол биеийг тэжээхүй, өмсөх хувцас, хоргодох орон бол биеийг хамгаалахуй төдий л үүрэгтэй. Гэтэл хүнийг бүрэн дүүрэн ХҮН байлгагч тэр л дотоод оюунаа бид амьдралын тухай зөв үзэл бодлоор л тэтгэснээр өсөж дэвждэг. Үзэл маань төлөвшихөд үйлчилдэгтээ л амьдрал жинхэнэ утгаараа амьдрал байдаг.
2010 оны З-р сард анх хэвлэгдсэн энэ романаа бичихийн тулд зохиогч гурван жил дараалан Байгал нуурын Ольхон арал руу явжээ. Эртнээс монгол угсаатны умард хэсгийнхний бөө мөргөлийн ариун дагшин газар байсан уг арлын тухай тэрээр: "Их далайн дундах бяцхан тал нутаг. Одод энд тодоос тод цацарч, домог зүүдлэгддэг..." гэж бичсэн бий.
Романд нэгэн халх залуу Байгал нуурын арал дээр суудаг бөөтэй танилцан, дэргэд нь долоон жилийг өнгөрөөж байгаа тухай өгүүлнэ. Жил бүрийг нэг онцлог явдлаар төлөөлүүлсэн бөгөөд энэ зохиол 7 бүлэгтэй. Бүлгүүдийн нэрийг танд сонирхуулъя: 1. "Онгодын тоос", 2. "Хийсвэр модны сүүдэр", 3. "Хэнгэрэгийн амь", 4. "Тэнгэрт агч гэргий", 5. Бурхан хадны ордон", 6. "Харанхуйн орны тайлга", 7. "Алдагдсан сүнсний эрэлд".
Роман олон домог яриа агуулсан, буриад ястаны үүх түүхийн сэдвийг нэлээд эмзэг талаас нь хөндсөн, бас хүний сэтгэлийн үймээн зөрчилдөөний аясыг илэрхийлсэн, сэтгэлгээний бүтээл юм.
Зохиогч энэ номоороо "Алтан өд", "Гоо марал" шагналууд хүртжээ.
"Дэлхийн сонгомол яруу найраг: Сапфо-гоос Жэймс Тэйт хүртэл" хэмээх энэхүү антологт сонгодог, модерн, постмодерн чиглэлийн гол чухаг яруу найрагчдын бүтээл 300 орчим шүлэг монгол хэлээр орчуулагдан орсон бий. Эртний яруу найргийг Сапфогоор эхлүүлсэн нь уг номын зарчим туульсын яруу найрагт бус, уянгын яруу найрагт түлхүү анхаарал хандуулсаны гэрч болно. Энд орсон яруу найрагчдын дотор өдгөө амьд сэрүүн яваа Робэрт Хаас, Жон Эшбэри, Жэймс Тэйт, Воул Шоинка зэрэг өнөөдрийн яруу найрагт үзэгдэл болсон нэрүүд ч, ХХ зууны домог болсон Т.С.Элиот, Уоллс Стивэнс, Эзра Паунд зэрэг сэтгэлгээний их тугчид ч, шинэ яруу найргийг үүсгэлцсэн Уолт Уитмэн, Эмили Дикинсон, хэзээ ч хуучрашгүй Бодлэр, Борхэс, Лорка, Малармэ, мөнхийн яруу найрагчид болох Башё, Ли Бай гээд яруу найраг гэж юу болохыг мэдэхийг хүссэн хэн бүхний заавал танилцах ёстой суу билигтнүүд багтжээ.
Хөгжүүлэгч: BAACHKA, Source: BaA4ka v2.5