Эмма Бовари хэмээх эмэгтэй хүн ерөөсөө байгаагүй, харин “Бовари хатагтай” хэмээх ном үүрд үлдэнэ. Ном хүүхнүүдээс урт насалдаг билээ.

                “Бовари хатагтай”-н ихэнх дүрүүд бол bourgeois - буржуа юм. Энэ франц үг хэдийгээр “хотын хүн” л гэсэн утгатай боловч, Флоберын зохиолд биежихдээ ахуй амьдралын хувьд хангалуун чинээлэг, гагцхүү бодтойгоор хэмжигдэх үнэт зүйлсэд л итгэдэг хүнийг илэрхийлж байна. Гагц бодтой зүйлсийг бурханчлан шүтнэ гэдэг хэн бүхний олж харж чаддаггүй оюун санааны дээд чанарыг олж өөриймшүүлэхэд садаа болдог.

                Эмма Бовари бол тэнэг биш, мэдрэмжтэй, муугүй боловсролтой хэдий ч дорд өчүүхэн сэтгэлтэй эмэгтэй. Өчүүхэн сэтгэл өчүүхэн хувь заяаг дагуулдаг. Түүнийг энэхүү дорд бэртэгчин хувь тавилангаас нь сэтгэл татам бие цогцос, нарийн мэдрэмж нь ч аварч чаддаггүй. Хэдий өвөрмөц зүйлийг мөрөөдөвч, уураг тархиндаа шингэсэн нөгөө л хөдөөний буржуа хэвээрээ үлдэнэ. Эр нөхрийг нь, бас адгийн хоёр нууц амрагийг нь ухаан алдуулсан гоо үзэсгэлэн нь ч дорд, тосгоны хүүхэн хэвээр үлдэх хувь тавилангаас нь чөлөөлдөггүй.

                Зохиогч баатруудынхаа дүрийг зурж гаргасан нь үнэхээр нарийн, гайхалтай. Тухайлбал, Шарлийн өрөвдөлтэй, хэв загвар муутай малгай нь түүний цаашдын бүхий л амьдрал мөн тийм өрөвдөлтэй, улиг домог байхыг бэлгэдэх жишээний. Түүнчлэн Шарль анх Эмматай уулздаг тэр л ферм рүү ирэхэд морь нь үргэж зулардаг нь эгээ л бачит хувь заяанаас үргэж байгаа мэт далд бэлгэдлийг агуулна. Энэ мэт яруу найргийн санаа романд маш олон бий. Хэдийгээр үнэхээр амттай боловч энэ мэт зэрвэс өгүүлэмжүүд дээр романы ерөнхий зохиомж тулгуурладаггүй тул, тэдгээрийг гагцхүү их сургуулийн уйтгарт багш нар хийгээд гялалзсан онцгой оюутнууд л олж харж чадах вий.

                Хүний мөн чанарын тухай хамгийн ер бусын өгүүлэмжүүдийг агуулсан уг роман реализм хэмээн нэрлэгдэж, энэ нэрний цаана бүхий л нууц нь мөн агуулагдах болсон утга зохиолын тэр л чиглэлийн шавыг тавьсан юм. Гэхдээ энэ реалист гэдэг үгийн цаана бас учир бий.

                Аливаа уран зохиол үнэн чанартаа зохиомол зүйл. Ямарваа урлаг гэдэг ов мэх байдаг. Флоберын ертөнц бол, бүхий л том зохиолчдын ертөнцтэй нэгэн адил, өөрийн логик, өөрийн болзол ба давхцал бүхий уран төсөөллийн ертөнц юм. Хамгийн бодтой гэж бидний үздэг зүйлс ч мөн харьцангуй шүү дээ, жишээ нь, таны харж буй цонх, таны мэдэрч буй үнэр, таны олж сонсож буй дуу таван мэдрэхүйн тань хурц төсөөллөөс төдийгүй, тэдгээрийг өмнө нь та өөрөө хэр сайн таньж мэдсэн түвшнээс мөн хамаардаг. Өмнө нь та хэзээ ч салхины чимээ сонсож байгаагүй бол салхи  гармагц салхийг мэдэрч сонсоно гэж үү? Зуун жилийн өмнө Флобер яг түүний зохиолын баатар Эммархуу уянгын номд шимтэн хүмүүжсэн уншигчдын хувьд реалист, эсвэл натуралист санагдаж байсан байж болно. Гэвч реализм, натурализм гэдэг ч харьцангуй ойлголтууд билээ. Нэгэн үеийн уншигчдад натурализм мэт санагдаж асан зохиол өмнөх үеийнхэнд нь тийм аяс хэтийдсэн мэт, дараа үеийнхэнд нь бүр дутуудсан мэт ч санагдаж болно. Измүүд өнгөрдөг, истүүд үхээд дуусдаг, урлаг л үлдэнэ.

                Давын өмнө Флобер шиг авьяастай хүн өөрийнх нь төсөөллөөр бол, үл бүтэх өөдгүй амьтдаар дүүрсэн энэ ядуухан ертөнцийг яруу найраг, үгийн урлагийн төгс зохицлын биелэл болсон гайхалтай өгүүлэмжийн ертөнц болгон хувиргахаар зорьсныг ойлговоос зохино. Энэ бол “тухайн зохиол реалист роман уу, эсвэл..?” гэдгээс хавьгүй чухал ойлголт билээ. Флобер байгаагүй сэн бол Францад Марсель Прүст төрөхгүй, Ирландад Жэймс Жойс гарахгүй байлаа. Орост Чехов ч Чехов болж төлөвшихгүй асан. Дэлхийн уран зохиолд Флобер хэрхэн нөлөөлснийг энүүхэн жишээ хангалттай гэрчилчих биз ээ.

                “Энэ эмэгтэй бол би өөрөө” гэж Флобер зүгээр ч нэг ам алдчихаагүй юм. Тэрээр жинхэнэ аугаа зохиолчийн хувиар гайхамшигтай баатрыг биш, амьдралд мухардсан, мухардахаас ч өөр замгүй хүний дүрийг л бүтээсэнд “Бовари хатагтай”-н гайхамшиг оршино.