Утга зохиолын дээд сургуулийн 4-р дамжаанд “Борхэс ба постмодернизм” гэсэн урсгал курс орсон нь уран зохиолын тухай бодлыг минь үндсээр нь эргүүлээд хаячихаж билээ. Борхэсийг би зүгээр л уншаад өнгөрч болохгүй юм байна гэж сэхээрсэн. Тэр өөрөөсөө өмнөх бүх зохиолчдыг үеийнхээ хүн гэж үзээд зогсохгүй, зохиол бичдэг хэн ч бай Борхэсийн хамтран зохиогч байсан юм. Түүний хувьд хуулбарлах гэх мэтийн ойлголт ерөөсөө байсангүй: учир нь Борхэс тэргүүтний бий болгож буй цоо шинэ утга зохиолд эрт эдүгээ гэх зааг огт байхгүй, тэр ч бүү хэл уламжлалт дүр, өгүүлэмж, зохиомж, дэвшүүлж буй уламжлалт санаа гэхээр зүйл ч үгүй байв. Тэр зохиолдоо бусдын үгийг зүгээр л зээлдээд авчихна, уншиж байгаа номуудаа өөрийн ертөнцийг бүрдүүлэх материал болгочихно. Боловсролтой хүний хувьд үхтлээ нэг хүнд өмчлөгддөг ч юм уу, эс бөгөөс туйлын абсолют санаа гэж огт байхгүй. Бүх хэвшмэл ойлголт текст дээр очоод л утгаа алддаг.
Бурхан минь, энэ бүхнийг ойлгох мөн ч хэцүү байсан даа!
Борхэсийн дараа уран зохиол, сэдэв, агуулга, үзэл санаа гэх мэтийн ойлголт, үйл явдлын өрнөл, дүр, дэвшүүлсэн зарчим, бичлэг зэрэг үгс зүгээр л инээд хүргэх болсон сон. Борхэсийн ертөнцөд уран зохиол биш, ХҮН л гээч гэнэтийн, яаж ч магадгүй нөхөр таарна. Дэндүү хийсвэр, хэтэрхий танил хоёрын зааг дээр зогсоо түүнийг дүр гэж нэрлэх аргагүй. Тэгсэн мөртлөө дуурайх тухай саналтгүй. Хэмингуэйг бол дуурайгаад бичээд байж болох байх. Борхэс огт тийм биш.
Тэгээд уран зохиол гэж юу юм бол оо? гэж би бодсон. 23 настайдаа анх удаа шүү. Хариулт байхгүй асуултуудын нэг хэдий ч, энэ бол ЗОХИОГЧИЙН ӨӨРИЙГӨӨ ИЛЭРХИЙЛЭХ ЗАМ МӨРӨӨС ӨӨР ЮУ Ч БИШ болохыг ухаарч авсан. Ном амьдралтай адилхан болно уу, бусад номын өнгө аясыг давтана уу, тэр ч байтугай хүнд уншигдана уу, бүр дургүйг нь хүргэнэ үү, зохиогчид огт хамаагүй юм. Зохиолч бол текстээсээ илүү түвшний ойлголт биш. Уран зохиол гэдэг өөрөө бие даасан, эгээ л хүн шиг өөрийн гэсэн замналтай БИЕТ АМЬТАН, текстийг нэвтлэн гардаг зохиогч гэж ерөөсөө байх аргагүйг би тэгэхэд ойлгохчмоон болсон юм.
Ийм ойлголтоо бэхжүүлэх гээд Борхэсийн өгүүллэг, эсээнүүдээс уншиж суухад түүний номууд бол ердөө л бусад номуудад зориулсан текстүүд болох нь шууд танигдаад эхэлсэн. Өмнө бичсэн номууддаа, бусдын бичсэн алдартай алдаргүй номуудад л зориулж, Борхэс мянгантаа давтаж, түмэнтээ эшилж, дээр нь өөрийнхөө үзэл бодлыг илэрхийлж, уйгагүй атлаа сэмхэн тайлбарлаж байв. Бас тэр Асэвэдо, Исидоро, Суарэс эд нар цөмөөрөө өвгө дээдсийнх нь нэрс байж таарсан. Амьдрал бол хаос, ертөнц бол ердөө л текст гэж Борхэс биднийг тохуурхаж байв. Энэ тохуурхлаас нь шинэ уран зохиол бий болсон хэрэг. Түүний “Зүүдний ном”-ыг уншиж байхдаа гагц тайлсан зүүднүүд л үнэндээ уран зохиол хэмээн нэрлэгдэх эрхтэйг ухаарах шиг болж билээ.
Аугаа их номон далай дунд өсч, бүх амьдралаа өнгөрөөсөн түүний хувьд номын хөмрөг гэдэг хязгаар эцэсгүй сэтгэлгээнийх нь ширгэшгүй эх ундарга, бас хамтран амьдрагч нь байсан гэдгийг мэдрэхэд сүрдмээр болдог. Залуудаа би Номын сангийн захирал болох сон гэж мөрөөддөг байв, Борхэс шиг л байх гэсэндээ тэр. Одоо ингээд 4-р дамжааны тэр нэг спецкурсыг дурсангаа, хүүрнэл зохиолын төрлөөр 10-аад ном бичиж байж л Борхэсийг сая нэг ойлгохтойгоо болсноо ухаарахуйд, өч төчнөөн ном уншдаг ч уран зохиолыг огт таниагүй хүмүүсийн өхөөрдмөөр мундаг "шүүмжүүд" их л инээдтэй харагдах юм даа...
2015.4.21.
Зохиогч шүтэлцээт гурван роман болох "Илбэ зэрэглээ", "Арван зүүдний өр", "Цуурайнаас төрөгсөд" бүтээлүүдээ нэгтгэсэн хувилбар. Бас "Илбэ зэрэглээ" роман дотор цухас гараад, тайзан дээр тоглогдож буйгаар дурдагдаад өнгөрдөг "Үхсэн хүний амьдрал" жүжиг энэ хэвлэлд бүрнээрээ багтсан байна. Нэг л гар бичмэл тойрсон, элдэв янзын үйл явдлууд эхлэлээрээ ч, төгсгөлөөрөө ч зангилагдсан, орооцолдоон хэлхээ нь чухамдаа Чингис хаан, түүний эцэг нэгт ах Бэгтэрийн тухай ямар нэгэн нууцлаг романы тухай санаагаар холбогдсон, гэвч энэ л гурван романыг хооронд нь хамаатуулаад буй тэр л гар бичмэл нь ерөөсөө хаа ч байхгүй, тийм л сэжүүрээр бүтээгдсэн зохиол. Эхний романд уг зохиолыг сэдэж бичсэн зохиогч өөрөө гар бичмэлээ шатаачихав. Удаахь романд тэр шатаагдсан зохиолд нэгэн франц хүний бичсэн тайлбарыг олж авсан нэгэн мөнөөх зохиолыг сэргээн бичээд, эцэст нь мөн л шатаачихав. Гутгаар романд эхний романы зохиолчийн хүү, хоёр дахь романы судлаач нар уулзалдаж, судлаач хүүгээс нь өөрийнхөө мөнөөх зохиолын тухай таамаглал алдаатай байсныг олж харна. Тэгээд энэ гар бичмэлийн нууцад мухардсандаа ч юм уу, эсвэл зохиогчийн өөр нэг роман болох "Бөөгийн домог"-т өгүүлдэгчлэн бүтэлгүй дурлалаас ч болсон уу, Байгал нуурын бөглүү арал руу яваад долоон жил сураг тасардаг. Гэхдээ "Гурамсан цадиг" зөвхөн эдгээр хүмүүсийн тухай ч зохиол биш. Энд маш олон үймрэл, дотоод ертөнцийн хямрал, бас бясалгал, амьдралын тухай эргэцүүлэл, бидэнтэй өдөр тутам таардаг олон янзын учрал тохиол, хайр дурлал, цөхрөл мухардал бий. Хэрэв энэ номын дараа үргэлжлүүлээд "Бөөгийн домог"-ийг унших юм бол, зохиогч бүр дөрөмсөн цадиг биччихсэн ч юм шиг сэтгэгдэл төрөх вий.
http://en.wikipedia.org/wiki/Song_of_Songs#References_in_film
"Сонгодог утга зохиолын өлгийн дэргэд Хомэр, шарилын дэргэд Борхэс зогсч байлаа. Хоёр, аугаа их сохор..." гэж Аргентины энэ суут зохиолчийг нас барахад дэлхий дуу алджээ. Постмодернист утга зохиолын түүчээ болсон их бичээчийн хамгаас шилдэг өгүүллэгүүд монгол хэлээр гарсан нь энэ. Г.Аюурзанаас нэгэнтээ хамгийн дуртай зохиолчоо нэрлэнэ үү гэхэд "Монтэнь, Фолкнер, Сартр, Борхэс" хэмээсэн нь бий. Ийнхүү тэрээр хамгийн дуртай зохиолчдоосоо нэг нэг түүвэр эх хэл рүүгээ орчуулж хэвлүүллээ.
Хөгжүүлэгч: BAACHKA, Source: BaA4ka v2.5