Туулай жилийн намар, өвөл бичигдээд уншигчдын гар дээр очиж буй шинэ романы нэр “Шүгдэн”. Энэ бол өнөө цагт Буддын шашны ертөнцөд ихээхэн маргаан тарьж буй нэгэн өвөрмөц шүтээний нэр бөгөөд уг шүтээнийг Шарын шашны тэргүүн XIV Далай лам хориглосон нь олон учир битүүлэг маргаан, оньсогыг дагуулсан аж.
Монголчуудын сайн мэдэх Гүмбум хийдэд нэгэн лам учир битүүлгээр амиа алдаж, хэргийг мөрдөхөд оролцохоор Өвөрмонголоос нохойн албаны монгол цагдаа томилогдон очиж буйгаар зохиолын үйл явдал эхэлнэ. Гэвч Хойд хятад даяар алдартай мөрч нохой нь ажлаа ч гүйцэтгэж амжилгүй мөн л учир битүүлгээр үхдэг. Золгүй явдлын ул мөр бараг л замхарч байх үед өвөрмонгол цагдаа өөрийн эрхгүй мөнөөх хэрэгтэй хутгалдаж, бүр хувиараа мөрдөж эхэлдэг бөгөөд энэ зуураа өвөг дээдсийнхээ шүтэж ирсэн Бурханы шашны талаархи олон зүйлийг ойлгож ухаардаг. Учир битүүлгээр амиа алдсан лам Шүгдэн сахиус тахидаг байсан нь уг романы нэр болсон бөгөөд түвдээр энэ үг "баригч" хэмээсэн утгыг агуулдаг нь давхар ёгт бэлгэдлийн санааг ч агуулжээ.
Зохиол ерөнхийдөө Хятад дахь монголчуудын хувь заяа, лам нарын сахил санваар өнөө цагийн ёс сурталтай хэрхэн зөрчилдөн самуурч буй, шашин ч бас дотроо үзэл бодлын хувьд туйлшралд автан, сүсэгтнүүдийн дунд үл ойлголцол үүсгэж буй, их гүрний бодлогын золиос болсон жижиг үндэстнүүд үлдэхийн тулд цөхрөлтгүй тэмцэвч хэрхэн хүчин мөхөсдөж буй тухай өгүүлнэ. Монгол үндэстний таслагдал хэрчигдлийн сэдэв энэ романы дэвсгэр өгүүлэмж болжээ.
Зохиогч энэхүү романыхаа өмнө “Ажиа гэгээнд зориулав” хэмээсэн байх бөгөөд Хөхнуураас тодорсон энэ монгол гэгээн бол Далай ламаас хойш социализмын хил хязгаарыг гэтлэн (АНУ-д) дүрвэж гарсан шарын шашны хамгийн том мяндагтан билээ.
Г.Аюурзанын цуврал гурван романы хоёр дахь нь болох "Арван зүүдний өр" 2005 онд анх хэвлэгдсэн.
Зүүд судлаач, интернет сайтад зүүдний тэмдэглэлээрээ цуврал нийтлэл хөтлөн бичдэг хүн, зүүдээр наймаалцаж сольсон гар бичмэл, гол баатарт нь зүүдлэгдэж буй эсэн бусын зүүд, зүүд мэт амьдрал... Товчхондоо зүүдний мэт үйл явдлууд өрнөдөг энэ романыг Оросын монголч эрдэмтэн Мария Петрова "Монголч эрдэмтдийн хувь заяаны тухай роман" хэмээн уг номын талаар Санкт-Петербургт тавьсан илтгэлдээ дурджээ.
Роман орос хэлнээ орчуулагдаж, 2010 онд хэвлэгдсэн байна.
Энэ зохиол харилцан шүтэлцээ бүхий нөгөө хоёр романыхаа хамтаар "Гурамсан цадиг" нэрээр шинэчлэгдэн хэвлэгдсэн бий.
2006 онд анх хэвлэгдсэн энэ ном нь өөр хоорондоо харилцан шүтэлцээ бүхий өгүүллэгүүд, мөн хавсралт эсээнээс бүрдсэн метароман юм. 2009 онд "Хүүрнэл зохиолын товчоон" нэрээр ботилогдсон эмхэтгэлд нь мөн оржээ.
Зохиогчийн залуу насны нэлээд хугацаа өнгөрсөн Москва хотод ихэнх үйл явдал нь өрнөдөг эдгээр өгүүллэгүүд далд зөн, ид шидийн аясаараа ижилсэнэ. Хавсралт эсээнүүдийнх нь нэг болох "Хаа нэгтээ буй эмээдээ бичсэн захидал"-ыг та "Тэмдэглэл" хэсгээс уншиж болно.
Уг ном 2007 онд солонгос хэлээр орчуулагдан Сөүлийн "Erum Books" хэвлэлийн газарт хэвлэгдсэн бөгөөд ОХУ-ын утга зохиолын сэтгүүлүүдэд "Орос цэрэг", "Хаа нэгтээ буй эмээдээ бичсэн захидал" нь орчуулагдан гарчээ. Мөн энэ ном дахь "Бурханы шарил", "Мууран хүмүүсийн сүүдэр" өгүүллэгүүд англиар орчуулагдан нийтлэгдсэн байна.
Хөгжүүлэгч: BAACHKA, Source: BaA4ka v2.5